عملکرد سیستم لنفاوی

سیستم لنفاوی یکی از سیستم‌های مهم بدن است که برای حفظ سلامتی و جلوگیری از بیماری‌ها بسیار حائز اهمیت است. این سیستم شبکه‌ای از عروق و بافت‌های لنفوئیدی است که در سراسر بدن قرار دارند و نقش مهمی در ساماندهی و انتقال مایع لنف انجام وظایف ایمنی و حفاظت از بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها دارند.

در این مقاله از مجله اینترنتی ضدایکس به بررسی عملکرد سیستم لنفاوی پرداخته می‌شود. ابتدا به شرح اجمالی از ساختار و عناصر این سیستم پرداخته و سپس به بررسی عملکرد هر عنصر به طور جداگانه پرداخته می‌شود. همچنین، به بررسی اختلالات و بیماری‌های مرتبط با این سیستم نیز پرداخته خواهد شد.

در انتها به نحوه حفظ سلامتی سیستم لنفاوی و روش‌های پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با آن نیز پرداخته خواهد شد. با مطالعه این مقاله بهتر می‌توانید با عملکرد سیستم لنفاوی آشنا شده و راه‌هایی را برای حفظ سلامتی این سیستم در برابر بیماری‌ها و اختلالات مختلف به کار بگیرید.

وظایف سیستم لنفاوی و نحوه کار آن در بدن انسان

سیستم لنفاوی در بدن انسان، مانند سیستم عصبی و گردش خون، یکی از سیستم‌های حیاتی است که در حفظ سلامت و عملکرد مناسب بدن نقش مهمی دارد. این سیستم، شامل عروق لنفاوی، بافت لنفاوی و اندام‌های لنفاوی است که در سراسر بدن قرار دارند.

نقش اصلی سیستم لنفاوی، جمع‌آوری و حذف مواد زائد و مضر از بافت‌های بدن است. این سیستم، از طریق عروق لنفاوی، مواد زائدی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، سلول‌های مرده و سایر آسیب‌های بافتی را جمع‌آوری می‌کند و به سمت سیستم ایمنی بدن منتقل می‌کند تا به دفاع از بدن کمک کند.

همچنین، سیستم لنفاوی در جذب چربی و انتقال آن به خون برای استفاده در بدن نقش دارد و همچنین در حفظ تعادل مایعات بدن و کاهش ورم و التهاب‌های بافتی نیز مؤثر است.

برخلاف سیستم گردش خون، سیستم لنفاوی دارای پمپ مرکزی نیست و به دفعات از تنفس، حرکت عضلانی، جابجایی اندام‌ها و ماساژ کمک می‌گیرد تا لنف حرکت کند.

در کل، سیستم لنفاوی یکی از سیستم‌های اصلی بدن است که برای حفظ سلامت و عملکرد صحیح بدن بسیار حائز اهمیت است.

قسمت های مختلف سیستم لنفاوی

سیستم لنفاوی شامل قسمت‌های مختلفی است که در کنار یکدیگر کار می‌کنند تا وظایف مختلفی را انجام دهند. برخی از قسمت‌های مهم سیستم لنفاوی عبارتند از:

• لنف
• لنفوزها
• عروق لنفاوی
• سلول‌های لنفاوی
• طحال
• برسن
• لوزه ها

لنف:

بین سلول های بدن در بافت ها یک مایع بافت شفاف وجود دارد. مایع از رگ های خونی بسیار نازک، مویرگ ها به داخل بافت ها فشرده می شود. به این ترتیب اکسیژن و مواد مغذی به سلول های بدن می رسد. سپس سلول ها دی اکسید کربن و مواد زائد را به مایعی که سلول را احاطه کرده است منتشر می کنند, به این کار تنفس سلولی می گویند.

لنفوزها:

لنفوزها یا گره‌های لنفاوی، بخش‌هایی از سیستم لنفاوی هستند که سلول‌های لنفاوی را در خود جای داده‌اند. این گره‌ها در سراسر بدن قرار دارند و به عنوان سیستم تصفیه‌کننده در برابر عفونت‌ها عمل می‌کنند. به طور کلی، لنفوزها از دو نوع هستند: لنفوزهای سطحی که در نزدیکی پوست و لنفوزهای عمیق که در داخل بافت‌های بدن قرار دارند.

عروق لنفاوی:

عروق لنفاوی، مانند سیستم عروق خونی، از لنفوزها به سمت قلب جاری می‌شوند. این عروق شامل سرریزهای لنفی، ستون‌های لنفی، عروق لنفی اصلی و عروق لنفی کوچکتر است. عروق لنفاوی همچنین کمک می‌کنند تا مایعات و سلول‌های لنفاوی از محل ایجاد شدنشان، مانند لنفوزها و بافت‌های لنفی، به داخل سیستم عروق خونی منتقل شوند.

سلول‌های لنفاوی:

سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها، باید بگوییم که این سلول‌ها به عنوان قوی‌ترین بخش سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند. این سلول‌ها در سراسر بدن پخش شده‌اند و هدف آن‌ها شناسایی و نابود کردن مواد غریبه، مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و سلول‌های سرطانی است. در واقع، یکی از وظایف اصلی سیستم لنفاوی، تقویت سیستم ایمنی بدن است و سلول‌های لنفاوی در این کار بسیار مهم هستند.

طحال :

طحال (Spleen) یکی از بخش‌های مهم سیستم لنفاوی در بدن انسان است. این عضو در ناحیه بطنی قرار دارد و به صورت یک عضو بزرگ، نرم و پرشده از خون است. طحال در حفظ سلامت بدن نقش مهمی دارد و به عنوان یک فیلتر طبیعی خون عمل می‌کند.طحال حدود دوازده اینچ طول دارد. اطراف آن توسط یک کپسول محافظ از بافت همبند احاطه شده است. طحال همچنین حاوی حفره های پر از خون است. هم رگ های خونی و هم رگ های لنفاوی به طحال وارد و خارج می شوند.

وظایف طحال

• 1. فیلتر کردن خون: طحال مسئول جداسازی سلول‌های خونی پوچ از خون و نابود کردن آن‌ها است.
  2. ذخیره سلول‌های لنفوسیت: در طحال، سلول‌های لنفوسیت به صورت طبیعی ذخیره می‌شوند و در صورت نیاز، به سرعت آزاد می‌شوند تا به سایر نقاط بدن حمل شوند و به دفاع از بدن در برابر عوامل خارجی کمک کنند.
  3. تولید سلول‌های لنفوسیت: طحال به عنوان یکی از مراکز تولید سلول‌های لنفوسیت در بدن شناخته می‌شود و مسئولیت تولید سلول‌های لنفوسیت از طریق بخش‌های مختلف طحال به عهده دارد.
  4. در دفاع بدن در برابر عفونت ها شرکت می کند.
  5. گلبول های قرمز قدیمی یا آسیب دیده را از بین می برد.
  6. در مرحله جنینی سلول های خونی را تشکیل می دهد.
  7. به عنوان یک انبار برای گلبول های قرمز عمل می کند.

دفاع طحال در برابر عفونت ها تقریباً مانند غدد لنفاوی است. طحال حاوی لنفوسیت است. این یک نوع گلبول سفید است. طحال همچنین حاوی سلول‌های پلاسما و سلول‌هایی است که قادر به خوردن سلول‌های مهاجم هستند. باکتری ها و سایر ذرات خارجی توسط این ها از بین می روند.

برسن :

برسن (Thymus) نیز یکی از اعضای مهم سیستم لنفاوی در بدن انسان است. این عضو در ناحیه سینه و در بالای قلب قرار دارد و از نظر شکل، به صورت دو لوب مانند به هم پیوسته است. برسن در دوران کودکی و نوجوانی رشد و توسعه‌یافته‌تری دارد و در افراد بالغ کمی کوچکتر می‌شود.

وظایف برسن

تولید سلول‌های تیموسیت: سلول‌های تیموسیت یکی از نوع سلول‌های بیماری‌ناکی هستند که برای مبارزه با عامل‌های خطرناک مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها و سلول‌های سرطانی مسئولیت دارند. برسن مسئول تولید و تکثیر سلول‌های تیموسیت است که پس از تولید، به خون عمده و بافت‌های لنفاوی حمل می‌شوند و به دفاع از بدن در برابر بیماری‌ها کمک می‌کنند.

آموزش سلول‌های تیموسیت: برسن به عنوان یک مرکز آموزش برای سلول‌های تیموسیت عمل می‌کند. در اینجا، سلول‌های تیموسیت با سایر انواع سلول‌ها در تماس هستند و آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند تا بتوانند در شناسایی و مبارزه با بیماری‌ها بسیار خطرناک و پیچیده کمک کنند.

کنترل تعداد و فعالیت سلول‌های لنفوسیت: برسن می‌تواند به کنترل تعداد و فعالیت سلول‌های لنفوسیت کمک کند تا از بروز عوارضی مانند آلرژی‌ها و ایمنی زیادی در بدن جلوگیری شود.

عروق لنفاوی کوچک

کوچکترین عروق لنفاوی مویرگهای لنفاوی نامیده می شوند. آنها دیوارهای بسیار نازکی دارند که می توان آنها را باز کرد. این به این دلیل است که عروق لنفاوی به راحتی می توانند مایعات را از بافت اطراف جذب کنند. مویرگ های لنفاوی از بافت های بین سلول ها شروع می شوند. سپس عروق لنفاوی کوچک با سایر عروق لنفاوی کوچک ادغام می‌شوند و رگ‌های بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهند. هرچه ظرف بزرگتر باشد، دیواره ها ضخیم تر است.

عروق لنفاوی بزرگتر

عروق بزرگتر سیستم لنفاوی لنف را در جهت قفسه سینه حمل می کنند. عروق لنفاوی از چندین گره لنفاوی در مسیر قفسه سینه عبور می کنند. در عروق لنفاوی بزرگتر فلپ هایی وجود دارد که لنف را می توان در جهت درست حمل کرد. بین دریچه ها به اصطلاح قلب لنفاوی وجود دارد. اینها منقبض و شل می شوند و به این ترتیب لنف بیشتر به داخل رگ پمپ می شود. این حرکت در هنگام استراحت آهسته است و در حین حرکات بدن مانند زمانی که ورزش می کنید افزایش می یابد. کلمه دیگری برای قلب لنفاوی لنفانژیوم است.

لنف به داخل سیستم وریدی نزدیک قلب تخلیه می شود

غدد لنفاوی ممکن است در هنگام ابتلا به عفونت متورم شوند

اگر عفونت داشته باشید معمولاً غدد لنفاوی متورم می شوند. سپس می توانید آنها را به صورت توده های کشیده و کمی دردناک زیر پوست احساس کنید. هنگامی که بدن با عفونت مواجه می‌شود، سیستم ایمنی به فعالیت می‌پردازد و تلاش می‌کند تا باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین ببرد. این فعالیت می‌تواند منجر به انسداد لوله‌های لنفاوی شود و بنابراین مانع از جریان عادی لنف شود.

به عبارت دیگر، لوله‌های لنفاوی در ناحیه عفونی شده می‌توانند مسدود شوند و لنف برای رسیدن به غده لنفاوی این منطقه، نتواند به خوبی جریان پیدا کند. این شرایط منجر به ایجاد التهاب و تورم در غده لنفاوی می‌شود که با نام متورم یا تورم غده‌ای شناخته می‌شود. این عارضه ممکن است در مواردی مانند عفونت های گلودردی، سینوزیت، تنفسی، ادم ریه، عفونت‌های بالینی، عفونت‌های دندانی، عفونت‌های گوش و حتی بعضی از نوع های سرطان نیز رخ دهد.

در غدد لنفاوی گلبول های سفید وجود دارد

در غدد لنفاوی لنفوسیت وجود دارد. لنفوسیت ها نوعی گلبول سفید هستند. آنها از بدن در برابر باکتری ها و سایر میکروارگانیسم ها دفاع می کنند. غدد لنفاوی همچنین حاوی سلول های پلاسما هستند که به اصطلاح آنتی بادی ها را تشکیل می دهند. آنتی بادی ها همچنین در سیستم ایمنی شرکت می کنند. لنفوسیت ها و سلول های پلاسما در لنف با عبور لنف از غدد لنفاوی مخلوط می شوند.

این گلبول‌های سفید به عنوان قسمتی از سیستم ایمنی بدن عمل می‌کنند و در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌ها مبارزه می‌کنند. در غدد لنفاوی، این گلبول‌های سفید به عنوان جمعیتی از سلول‌های سفید خون شناخته می‌شوند که به طور خاص برای جذب و نابود کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و سلول‌های بد انجام می‌شوند. در واقع، غدد لنفاوی بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند و در ایجاد پاسخ ایمنی به بیماری‌ها و عفونت‌ها نقش دارند.

روش‌های تشخیص بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی

تشخیص بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی معمولاً با استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف صورت می‌گیرد. در زیر به برخی از این روش‌ها اشاره می‌شود:

1. بررسی علائم بالینی: برخی از علائم بیماری‌های سیستم لنفاوی مانند تورم لنفاوی، درد و حساسیت در محل تورم، تب و خستگی می‌باشد که می‌توانند به مشکلات سیستم لنفاوی اشاره کنند.
2. آزمایشات خونی: این آزمایشات شامل بررسی سطح سلول‌های سفید خون مختلف و سایر علامت‌های التهابی مانند سرعت ترسیب اریتروسیت و پروتئین C-واکنش باکتریایی است.
3. آزمایشات تصویربرداری: این آزمایشات شامل رادیوگرافی، سونوگرافی، توموگرافی کامپیوتری (CT)، مغناطیسی هسته ای (MRI) و پوزیترون امیشن توموگرافی (PET) می‌باشد که با استفاده از آن‌ها می‌توان علائم نشان دهنده بیماری‌های لنفوم و سایر بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی را تشخیص داد.
4. آزمایش بافتی: در صورتی که بیماری مشکوک به سرطان لنفاوی باشد، نمونه‌ای از بافت مربوطه از طریق بی‌هوازی (biopsy) برداشته و تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود.
5. آزمایش اسکن: در این روش، نوار رادیوایزوتوپی وارد بدن بیمار می‌شود و مکان‌های تخریب شده در سیستم لنفاوی با استفاده از دستگاه اسکنر پیدا می‌شوند.

روش‌های درمان بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی

درمان بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی بستگی به نوع بیماری و شدت آن دارد. در ادامه به برخی از روش‌های درمانی مورد استفاده در بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی اشاره می‌شود:

1. داروها: داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، ضدالتهاب‌ها و داروهای ضد ویروسی می‌توانند در درمان بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی مفید باشند.
2. جراحی: در برخی موارد، جراحی ممکن است برای درمان بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی انجام شود. به عنوان مثال، در مواردی که یک توده بدخیم در سیستم لنفاوی وجود دارد، جراحی برای برداشتن آن ممکن است لازم باشد.
3. رادیوتراپی: در درمان بعضی از بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی، مانند لنفوماها، رادیوتراپی ممکن است مفید باشد. در این روش، پرتوهای X یا گاما برای نابود کردن سلول‌های بدخیم استفاده می‌شوند.
4. شیمی درمانی: شیمی درمانی به‌عنوان یکی از روش‌های درمانی برای بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی، مانند لنفوماها، استفاده می‌شود. در این روش، داروهای خاصی به بیمار داده می‌شوند که به سلول‌های بدخیم در سیستم لنفاوی آسیب می‌زند و آن‌ها را نابود می‌کند.

پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی

برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سیستم لنفاوی، انجام اقداماتی که به حفظ سلامت سیستم لنفاوی کمک می‌کند، بسیار مهم است. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شود:

1. حفظ وزن سالم: چاقی باعث افزایش فشار بر روی سیستم لنفاوی می‌شود و باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند لمفئوم می‌شود. برای پیشگیری از این بیماری‌ها، حفظ وزن سالم بسیار مهم است.
2. ورزش منظم: ورزش منظم به حرکت و جریان لنف در بدن کمک می‌کند و باعث تقویت سیستم لنفاوی می‌شود. ورزش‌هایی مانند پیاده روی، شنا، جریانات ملایم یوگا، بسیار مناسب هستند.
3. رعایت بهداشت شخصی: برای جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی که می‌توانند سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار دهند، رعایت بهداشت شخصی شامل شستشوی دست‌ها، استفاده از ماسک و محافظت در برابر عفونت‌های دیگر مهم است.
4. خوردن مواد غذایی سالم: مصرف مواد غذایی غنی از مواد مغذی و ویتامین ها که برای سلامتی بدن ضروری هستند، برای حفظ سلامت سیستم لنفاوی مفید است. برای مثال می‌توانید غذاهایی مانند سبزیجات، میوه، ماهی، گوشت سفید و ماست را در رژیم غذایی خود در نظر بگیرید.
5. حفظ سبک زندگی سالم: از جمله تغذیه سالم، ورزش منظم، کاهش استرس، خواب کافی و…
6. بهداشت دندان‌ها: حفظ بهداشت دهان و دندان، جلوگیری از عفونت‌های پیشرفته در دهان که می‌توانند باعث ایجاد عفونت در سیستم لنفاوی شوند.
7. جلوگیری از آسیب‌های جسمی: پوشیدن لباس‌هایی که به بدن فشار کمی وارد می‌کنند، جلوگیری از بریدگی‌های بدن و رعشه‌های قوی که می‌تواند باعث خونریزی و عفونت شوند.
8. جلوگیری از عفونت: استفاده از ماسک، شستشوی دست‌ها، استفاده از ضد عفونی کننده و مراقبت از زخم‌ها و بریدگی‌های بدن می‌توانند به جلوگیری از عفونت کمک کنند.
9. پیگیری برای بیماری‌های مزمن: برخی از بیماری‌های مزمن مانند سرطان، آترواسکلروز، بیماری‌های قلبی و عروقی و سایر بیماری‌های مرتبط با ایمنی می‌توانند باعث تخریب سیستم لنفاوی شوند، بنابراین پیگیری برای درمان این بیماری‌ها بسیار حائز اهمیت است.
10. اجتناب از اعتیاد: اعتیاد به مواد مخدر و الکل نه تنها می‌تواند باعث تخریب سیستم لنفاوی شود بلکه می‌تواند از جمله عوارض بسیار جدی و مرگبار در بر داشته باشد.